 |
| ಕರ್ನಾಟಕದ ರಾಜ್ಯ ಪುನರ್ರಚನೆ (Karnataka State Reorganization) |
1799ರಲ್ಲಿ ನಾಲ್ಕನೇ ಆಂಗ್ಲ-ಮೈಸೂರು ಯುದ್ಧದ ನಂತರ ಮೈಸೂರು ಸಂಸ್ಥಾನವು ಸ್ಥಾಪಿತವಾಯಿತು. ಈ ಸಂಸ್ಥಾನವು 1956ರ ರಾಜ್ಯ ಪುನರ್ರಚನೆ ಕಾಯ್ದೆ ಮೂಲಕ ನೂತನ ಮೈಸೂರು ರಾಜ್ಯದ ಆಧಾರವಾಗಿತ್ತು.
1881ರಲ್ಲಿ ಮೈಸೂರು ಸಂಸ್ಥಾನದಲ್ಲಿ ಏಳು ಜಿಲ್ಲೆಗಳಾದ ಬೆಂಗಳೂರು, ತುಮಕೂರು, ಕೋಲಾರ್, ಕಡೂರು, ಮೈಸೂರು, ಚಿತ್ರದುರ್ಗ ಮತ್ತು ಶಿವಮೊಗ್ಗವಿತ್ತು. 1886ರಲ್ಲಿ ಹಾಸನ ಜಿಲ್ಲೆ ಎಂಟನೆಯ ಜಿಲ್ಲೆಯಾಗಿ ಮತ್ತು 1939ರಲ್ಲಿ ಮಂಡ್ಯಾ ಜಿಲ್ಲೆ ಒಂಬತ್ತನೆಯ ಜಿಲ್ಲೆಯಾಗಿ ಘೋಷಿಸಲಾಯಿತು.
1953ರಲ್ಲಿ ಆಂಧ್ರ ರಾಜ್ಯದ ರಚನೆಯ ಸಂದರ್ಭದಲ್ಲಿ ಮದ್ರಾಸು ರಾಜ್ಯದಿಂದ ಬಳ್ಳಾರಿ ಜಿಲ್ಲೆಯನ್ನು (ಅಡೋನಿ, ಆಲೂರು ಮತ್ತು ರಾಯದುರ್ಗ ತಾಲ್ಲೂಕುಗಳನ್ನು ಹೊರತುಪಡಿಸಿ) ಮೈಸೂರು ರಾಜ್ಯಕ್ಕೆ ವರ್ಗಾಯಿಸಲಾಯಿತು. ಇದು ರಾಜ್ಯಕ್ಕೆ 9,897 ಚದರ ಕಿಮೀ ಪ್ರದೇಶವನ್ನು ಸೇರಿಸಿತು.
ಭಾಷಾ ಆಧಾರಿತ ರಾಜ್ಯಗಳ ರಚನೆ
ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯ ನಂತರ ಭಾಷಾ ಆಧಾರಿತ ರಾಜ್ಯಗಳ ರಚನೆಗೆ ರಾಜಕೀಯ ಚಲನಗಳನ್ನು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಲಾಯಿತು. 1953ರಲ್ಲಿ ಮದ್ರಾಸು ರಾಜ್ಯದ ಉತ್ತರ ಭಾಗದಿಂದ ತೆಲುಗು ಭಾಷಾ ರಾಜ್ಯವಾದ ಆಂಧ್ರ ರಾಜ್ಯ ರಚಿಸಲಾಯಿತು.
1953ರ ಡಿಸೆಂಬರ್‌ನಲ್ಲಿ ಜವಾಹರಲಾಲ್ ನೆಹರು ಅವರು ರಾಜ್ಯ ಪುನರ್ರಚನೆ ಆಯೋಗವನ್ನು ನೇಮಿಸಿದರು. ನ್ಯಾಯಮೂರ್ತಿ ಫ಼ಜಲ್ ಅಲಿ ಈ ಆಯೋಗದ ಮುಖ್ಯಸ್ಥರಾಗಿದ್ದರು. 1955ರಲ್ಲಿ ಈ ಆಯೋಗವು ಶಿಫಾರಸ್ಸು ಸಲ್ಲಿಸಿತು.
1956ರ ರಾಜ್ಯ ಪುನರ್ರಚನೆ ಕಾಯ್ದೆ 1 ನವೆಂಬರ್ 1956ರಂದು ಜಾರಿಗೆ ಬಂತು. ಈ ಕಾಯ್ದೆಯ ಮೂಲಕ A, B, C ವಿಭಾಗಗಳ ರಾಜ್ಯಗಳ ನಡುವಿನ ಭೇದಗಳನ್ನು ನೀಗಿಸಲಾಯಿತು ಮತ್ತು ರಾಜ್ಯಗಳ ಹಾಗೂ ಕೇಂದ್ರಾಡಳಿತ ಪ್ರದೇಶಗಳ ಪುನರ್ರಚನೆ ಮಾಡಲಾಯಿತು.
ಮೈಸೂರು ರಾಜ್ಯದಿಂದ ಕರ್ನಾಟಕದ ರೂಪಾಂತರ
1956ರಲ್ಲಿ ಮೈಸೂರು ರಾಜ್ಯವು ಹಳೆಯ ಮೈಸೂರು ಸಂಸ್ಥಾನ, ಬಳ್ಳಾರಿ ಜಿಲ್ಲೆ, ಬಾಂಬೆ ರಾಜ್ಯದ ದಕ್ಷಿಣ ಕನ್ನಡ ಭಾಷಾ ಜಿಲ್ಲೆಗಳು, ಹೈದರಾಬಾದ್ ರಾಜ್ಯದ ಕನ್ನಡ ಭಾಷಾ ಭಾಗಗಳು, ಮದ್ರಾಸು ರಾಜ್ಯದ ಕೊಳೇಗಾಲ್ ತಾಲ್ಲೂಕು ಮತ್ತು ಕೋಡಗು (ಕೂರ್ಗ್) ರಾಜ್ಯವನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿತ್ತು.
1973ರ ನವೆಂಬರ್ 1 ರಿಂದ ಮೈಸೂರು ರಾಜ್ಯವನ್ನು "ಕರ್ನಾಟಕ" ಎಂದು ಮರುನಾಮಕರಣ ಮಾಡಲಾಯಿತು.
ಪ್ರದೇಶ ಮತ್ತು ಜಿಲ್ಲೆಗಳ ವಿಸ್ತರಣೆಗಳು
- 1969ರಲ್ಲಿ ಸವಣೂರ ತಾಲ್ಲೂಕು ಮತ್ತು 1974ರಲ್ಲಿ ಹಗರಿ ಬೊಮ್ಮನಹಳ್ಳಿ ತಾಲ್ಲೂಕು ರಚಿಸಲಾಯಿತು.
- 1986ರಲ್ಲಿ ಬೆಂಗಳೂರು ಗ್ರಾಮಾಂತರ ಜಿಲ್ಲೆಯನ್ನು ರಚಿಸಲಾಯಿತು.
- 1997ರಲ್ಲಿ ಏಳು ಹೊಸ ಜಿಲ್ಲೆಗಳನ್ನು ರಚಿಸಲಾಯಿತು, ಈ ಮೂಲಕ ಜಿಲ್ಲೆಗಳ ಸಂಖ್ಯೆಯನ್ನು 27ಕ್ಕೆ ಏರಿಸಲಾಯಿತು.
- 2007ರಲ್ಲಿ ರಾಮನಗರ ಮತ್ತು ಚಿಕ್ಕಬಳ್ಳಾಪುರ ಜಿಲ್ಲೆಗಳು ರಚಿಸಲಾಯಿತು.
- 2010ರಲ್ಲಿ ಯಾದಗಿರಿ ಜಿಲ್ಲೆ ಕಲಬುರ್ಗಿಯಿಂದ ಪ್ರತ್ಯೇಕವಾಗಿ 30ನೇ ಜಿಲ್ಲೆಯಾಗಿತು.
- 2021ರಲ್ಲಿ ಬಳ್ಳಾರಿಯಿಂದ ಪ್ರತ್ಯೇಕವಾಗಿ ವಿಜಯನಗರ ಜಿಲ್ಲೆ 31ನೇ ಜಿಲ್ಲೆಯಾಗಿದ್ದು, ಹೊಸಪೇಟೆ ಇದರ ಕೇಂದ್ರವಾಗಿದೆ.
Also read: 31 Districts of Karnataka